11 marca 2024 roku weszło w życie nowe rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2024/573 dotyczące fluorowanych gazów cieplarnianych (tzw. F-gazów). Przepisy te zmieniają wcześniej obowiązującą dyrektywę 2019/1937 i uchylają rozporządzenie 517/2014, które od lat regulowało stosowanie F-gazów na terenie Unii Europejskiej.
Czym są F-gazy i dlaczego są regulowane?
Fluorowane gazy cieplarniane, czyli F-gazy, to substancje wykorzystywane w chłodnictwie, izolacjach i wielu procesach przemysłowych. Z chemicznego punktu widzenia to związki zawierające w swojej cząsteczce fluor – HFC (wodorofluorowęglowodory), PFC (perfluorowęglowodory) czy SF6 (heksafluorek siarki). Rygorystyczne przepisy wobec nich wynikają z tego, że nie występują naturalnie, a są wytwarzane przez człowieka. Ich potencjał cieplarniany (GWP) może być nawet kilka tysięcy razy większy od dwutlenku węgla, co oznacza, że mają ogromny wpływ na globalne ocieplenie. Wraz z dwutlenkiem węgla, metanem oraz podtlenkiem azotu znajdują się w grupie emisji GHG (gazów cieplarnianych) objętych Porozumieniem paryskim. Regulacje Unii Europejskiej mają na celu stopniowe ograniczanie emisji tych gazów w ramach unijnej polityki klimatycznej.
Jakie są najważniejsze zmiany?
1. Rozszerzony obowiązek kontroli
Obowiązek kontroli szczelności został znacząco rozszerzony w rozporządzeniu 2024/573. Poza urządzeniami, które zawierają co najmniej 5 ton ekwiwalentu CO2, wymogowi zaczęły podlegać także urządzenia, które zawierają co najmniej 1 kg HFO (nienasyconych wodorofluorowęglowodorów) lub HCFO (nienasyconych wodorochlorofluorowęglowodorów), przy czym dotyczy to czynnika niezawartego w piankach.
Nie podlegają kontroli urządzenia zawierające F-gazy w ilości mniejszej niż 10 ton ekwiwalentu CO2 lub w przypadku HFO i HCFO w ilości mniejszej niż 2 kg, jeżeli są oznaczone jako hermetycznie zamknięte.
2. Kontrole dla urządzeń o większej zawartości F-gazów
Dla urządzeń zawierających od 1 kg HCFO lub HCO obowiązują nowe wymogi dotyczące częstotliwości kontroli. W zależności od zawartości czynnika:
- w ilości co najmniej 1 kg, ale poniżej 10 kg HFO lub HCFO – co 12 miesięcy;
- w ilości co najmniej 10 kg, ale poniżej 100 kg HFO i HCFO – co 6 miesięcy;
- w ilości co najmniej 100 kg HFO i HCFO – co 3 miesiące.
3. Kiedy kontrola może być rzadziej?
W niektórych przypadkach okres pomiędzy kontrolami może zostać skrócony. Taka sytuacja ma miejsce, gdy urządzenia są wyposażone w system wykrywania wycieków. Dla urządzenia wyposażonego w taki system i zawierającego HFO lub HCFO kontrola może odbyć się raz na 24 (1-10 kg), 12 (10-100 kg) i 6 miesięcy (od 100 kg).
Należy zauważyć, że system wykrywania wycieków jest obowiązkowy dla urządzeń o napełnieniu HFO lub HCFO 100 kg, lub więcej. Ponadto operator takiego urządzenia musi zapewnić, aby system wykrywania wycieków był kontrolowany co najmniej raz na 6 lat, aby zapewnić jego prawidłowe działanie.
Do tej pory powyższy wymóg dotyczył tylko urządzeń zawierających co najmniej 500 ton ekwiwalentu CO2.
4. Wyjątek dla urządzeń w budynkach mieszkalnych
Przepisy przewidują wyjątek, dla którego kontrole szczelności nie są obowiązkowe. Mowa o urządzeniach, znajdujących się w budynkach mieszkalnych, które spełniają oba poniższe wymogi:
- urządzenia te zawierają poniżej 3 kg F-gazów,
- zostały oznaczone jako hermetycznie zamknięte.
5. System CERTEX dla lepszej kontroli przepływu gazów
Rozporządzenie 2024/573 wprowadza system CERTEX, który stanowi platformę zawierającą wszystkie informacje na temat importu, eksportu i tranzytu F-gazów oraz urządzeń je zawierających. To narzędzie ma ułatwić organom celnym w całej Unii Europejskiej natychmiastowy dostęp do wszystkich danych dotyczących działań związanych z F-gazami. Ma to na celu lepszą kontrolę nad przepływem tych substancji na terenie i poza granicami UE. System CERTEX został ustanowiony rozporządzeniem UE 2022/2399.
6. Obowiązek odzysku i likwidacji
Przepisy jasno wskazują na istotę procesu odzysku i likwidacji substancji. Nowe regulacje zobowiązują operatora urządzeń zawierających F-gazy, niezawartych w piankach, do ich odzysku, a po likwidacji urządzeń do poddania ich recyklingowi, regeneracji bądź zniszczeniu.
7. Zapobieganie emisjom
Choć obowiązek zapobiegania wyciekom istniał już w 2014 roku, to w obowiązujących zapisach te kwestie zostały doprecyzowane o szczegóły związane z wychwytywaniem i zbieraniem gazów. Nowe rozporządzenie stawia przed operatorami wymóg podjęcia wszelkich dostępnych technicznych i ekonomicznych środków, aby zminimalizować wyciek i zapewnić jak najszybszą naprawę wyciekających urządzeń. Zmieniony został czas na wykonanie kontroli szczelności po naprawie wycieków. Inspekcja musi zostać przeprowadzona przez osobę posiadającą certyfikat F-gazowy najwcześniej po 24 godzinach pracy urządzenia, lecz nie później niż miesiąc po naprawie.
Nachodzące zmiany dla firm budowlanych
Od 1 stycznia 2025 r. właściciele budynków i wykonawcy robót budowlanych będą mieli obowiązek unikania emisji F-gazów podczas renowacji, rekonstrukcji lub rozbiórki paneli piankowych zawierających te substancje. Napotkane trudności podczas usuwania pianek będą musiały być dokumentowane i przechowywane przez okres 5 lat. Ta sama sytuacja dotyczyć będzie prac z piankami z płyt laminowanych, zawierającymi F-gazy, zainstalowanymi we wnękach lub strukturach zabudowanych.
W skrócie:
- Od marca 2024 r. obowiązują nowe unijne przepisy mające na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.
- Obowiązkowym kontrolom podlegają nie tylko urządzanie, które zawierają od 5 ton ekwiwalentu CO2, ale także urządzenia, które zawierają od 1 kg HFO lub HCFO.
- Wprowadzony został harmonogram przeprowadzania obowiązkowych kontroli szczelności dla urządzeń zawierających HFO i HCFO.
- Uwzględniono wyjątki, dla których kontrola urządzeń zawierających HFO i HCFO może być rzadsza.
- Wprowadzono narzędzie CERTEX, które umożliwia śledzenie przepływu F-gazów w całej Unii Europejskiej.
- Od 1.01.2025 r. wejdą w życie nowe obowiązki dla właścicieli budynków i wykonawców robót budowlanych, które wprowadzą obowiązek unikania emisji F-gazów podczas prac remontowych.