System kaucyjny 2025 – co powinien wiedzieć przedsiębiorca?

Od 1 października 2025 r. w Polsce obowiązuje system kaucyjny na opakowania po napojach. Dla przedsiębiorców to ogromna zmiana, która wpłynie na codzienne funkcjonowanie biznesu, ale także relacje z klientami i partnerami.

To szansa na rozwój i zrównoważony biznes, czy raczej kosztowny obowiązek dla przedsiębiorców? Sprawdźmy, co oznacza w praktyce i z jakimi wyzwaniami muszą zmierzyć się firmy.

Sprawdź również: Webinar „System kaucyjny w praktyce: obowiązek czy szansa dla biznesu?”

Dlaczego wprowadzono system kaucyjny?

System kaucyjny to nie kaprys polskich ustawodawców — to efekt unijnych wymogów. Zgodnie z dyrektywą SUP (Single Use Plastics) każde państwo członkowskie musi osiągnąć określone poziomy zbiórki i recyklingu opakowań z tworzyw sztucznych po napojach.

Polska jest zobowiązana do osiągnięcia 90% poziomu zbiórki butelek PET do 2029 r. Wdrożenie systemu kaucyjnego ma nie tylko usprawnić segregację odpadów, ale także ograniczyć ilość odpadów w środowisku i przyczynić się do lepszego wykorzystania surowców – szkła, aluminium i tworzyw sztucznych.

Art. 9 ust. 1
Państwa członkowskie podejmują niezbędne środki w celu zapewnienia selektywnej zbiórki do celów recyklingu, tak by:
a. do 2025 r. ilość zebranych, stanowiących odpady produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, które to produkty wymieniono w części F załącznika, była wagowo równa 77% takich produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wprowadzonych do obrotu w danym roku;
b. do 2029 r. ilość zebranych, stanowiących odpady produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, które to produkty wymieniono w części F załącznika, była wagowo równa 90% takich produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wprowadzonych do obrotu w danym roku.

Ilość wymienionych w części F załącznika produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, które wprowadzono do obrotu w danym państwie członkowskim, można uznać za równą ilości odpadów powstałych z tych produktów, w tym pozostawionych w miejscach do tego nieprzeznaczonych, w tym samym roku w tym państwie członkowskim.

Aby osiągnąć ten cel, państwa członkowskie mogą między innymi:
a. ustanowić cele w zakresie selektywnej zbiórki w odniesieniu do odpowiednich systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta.
b. ustanowić systemy zwrotu kaucji;

Warto zauważyć, że przepis nie wyklucza innych mechanizmów spełnienia tego obowiązku.  Oznacza to, że producenci nie mają obowiązku uczestniczenia w systemie kaucyjnym. Obowiązkiem jest osiągnięcie wymaganych poziomów selektywnego zbierania. Niespełnienie tego wymogu grozi karą – opłatą produktową.

Jak działa system kaucyjny – przepływ i role

Mechanizm działania systemu kaucyjnego w Polsce opiera się na współpracy czterech głównych uczestników:

1. Wprowadzający, czyli producent lub importer

To przedsiębiorca, który wprowadza na rynek napoje w odpowiednio oznakowanych opakowaniach. Najważniejszym obowiązkiem wprowadzającego jest osiągnięcie poziomów zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych. Niedopełnienie tego wymogu może skutkować opłatą produktową.

2. Sklep lub punkt sprzedaży

Przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, który pobiera kaucję od klienta i przekazuje ją operatorowi. Sklepy o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m² muszą przyjmować zwroty wszystkich opakowań objętych systemem i zwracać kaucję. Mniejsze natomiast (poniżej 200 m²) mogą dobrowolnie przystąpić do systemu.

Dodatkowym obowiązkiem sklepów jest prowadzenie ewidencji w formie papierowej lub elektronicznej:

• sklepy <200 m ²:
  – liczby nabytych i sprzedanych produktów w opakowaniach objętych systemem;

• sklepy >200 m²:
  – liczby nabytych i sprzedanych produktów w opakowaniach objętych systemem,
  – liczby zwróconych opakowań i odpadów opakowaniowych,
  – wysokość pobranych, zwróconych i niezwróconych kaucji.

3. Konsument

Kupując napój, płaci kaucję (0,50 zł lub 1,00 zł), którą może odzyskać, oddając opakowanie w dowolnym punkcie zbiórki – bez paragonu.

4. Operator systemu kaucyjnego, czyli podmiot reprezentujący

W praktyce operator jest centralnym ogniwem systemu — to on zapewnia przepływ środków, odbiór i recykling opakowań oraz kontrolę jakości danych. Do jego obowiązków należy również składanie sprawozdania w BDO.

Które opakowania są objęte systemem?

Rodzaj opakowania	Pojemność	Rodzaj użycia	Wysokość kaucji
Butelki plastikowe	do 3 litrów	Jednorazowego użytku	0,50 zł
Puszki metalowe	do 1 litra	Jednorazowego użytku	0,50 zł
Butelki szklane	do 1,5 litra	Wielokrotnego użytku	1,00 zł

Jak powinno wyglądać oznakowanie?

Każde opakowanie objęte systemem musi być wyraźnie oznakowane — symbol kaucji powinien być czytelny, kontrastowy i trwały. Zgniecione lub uszkodzone opakowania nie kwalifikują się do zwrotu.

Więcej o oznakowaniu opakowań w systemie kaucyjnym znajdziesz na naszym kanale na YouTube.

Które opakowania są wyłączone z systemu?

Mówiąc o opakowaniach, które nie podlegają pod system kaucyjny, musimy zacząć od definicji napoju:

Napój to płyn, który jest przeznaczony do bezpośredniego wypicia i nie wymagający obróbki. Do napojów nie zalicza się produktów leczniczych oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego.

Wyłączeniu z systemu podlegają opakowania na:

• Produkty mleczne
  Pomimo tego, że mleko, jogurt czy inne pitne produkty mleczne są napojami w rozumieniu przepisów, są one wyłączone z systemu kaucyjnego na mocy art. 21a ust. 1a ustawy opakowaniowej. Wyłączenie to zostało wprowadzone głównie z uwagi na względy higieniczne, zapachowe oraz ogólne bezpieczeństwo żywności.

• Produkty wymagające rozcieńczenia
  Definicja mówi o płynach, które można wypić bezpośrednio, dlatego przykładowo koncentrat soku wymagający rozcieńczenia przed spożyciem, nie jest napojem. W związku z tym, opakowania po koncentratach nie podlegają pod system kaucyjny.

• Wyroby medyczne i żywność specjalnego przeznaczenia
  Napojem nie jest również wyrób medyczny ani żywność specjalnego przeznaczenia medycznego (np. używana w leczeniu onkologicznym), dlatego opakowania po nich nie są objęte systemem kaucyjnym.

Uwaga: Suplementy diety nie są wyrobami medycznymi, dlatego podlegają pod system kaucyjny.

• Oliwę
  Opakowania po oliwie nie będą podlegały pod system kaucyjny, ponieważ oliwa nie jest napojem w rozumieniu przepisów, czyli nie jest przeznaczona do bezpośredniego spożycia.

Jak wygląda zwrot kaucji?

• Zwrot bez paragonu: Klient może oddać opakowanie w dowolnym punkcie zbiórki, niezależnie od miejsca zakupu.
• Stan opakowania: Opakowanie musi być puste, nieuszkodzone i z widocznym symbolem kaucji.
• Formy wypłaty: Zwrot środków pieniężnych.
• Przepływ pieniędzy: Sklepy nie zatrzymują kaucji. Środki z niezwróconych opakowań trafiają do operatora, który przeznacza je na finansowanie systemu.

Podsumowanie — szansa czy obowiązek?

Dla przedsiębiorców system kaucyjny to nowy koszt, ale też nowe możliwości. Z jednej strony wymaga dostosowania procesów logistycznych, prowadzenia ewidencji i współpracy z operatorem. Z drugiej jednak może wzmocnić ekologiczny wizerunek firmy, ułatwić rozliczenia środowiskowe i zredukować ryzyko kar za niespełnienie wymogów unijnych.

W skrócie

• 1 października 2025 r. wystartował w Polsce system kaucyjny na wybrane opakowania po napojach.
• Powód: konieczność osiągnięcia 90% poziomu zbiórki butelek PET do 2029 r., zgodnie z unijną dyrektywą SUP.
• Kogo dotyczy: producentów, importerów, sprzedawców detalicznych i hurtowych oraz operatorów systemu.
• Objęte opakowania:
  – butelki plastikowe do 3 l – kaucja 0,50 zł,
  – puszki metalowe do 1 l – kaucja 0,50 zł,
  – butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 l – kaucja 1,00 zł.
• Wyłączone z systemu: opakowania po produktach mlecznych, koncentratach do rozcieńczenia przed wypiciem, wyrobach medycznych, żywności specjalnego przeznaczenia, oliwie oraz innych produktach niebędących napojem.
• Zasady zwrotu:
  – nie ma konieczności okazania paragonu,
  – opakowanie musi być czyste, nieuszkodzone i oznakowane symbolem kaucji,
  – zwrot w formie środków pieniężnych.
• Obowiązki sklepów:
  – prowadzenie ewidencji sprzedaży i zwrotów;
  – sklepy >200 m² muszą przyjmować wszystkie opakowania objęte systemem i zwracać kaucję;
  – mniejsze sklepy <200 m² mogą uczestniczyć w zbiórce dobrowolnie.
• Operator systemu: odpowiada za logistykę, recykling, przepływ kaucji i raportowanie w BDO.
• Dla przedsiębiorców: system kaucyjny to nowe obowiązki i koszty, ale też szansa na zwiększenie lojalności klientów i zbudowanie przewagi konkurencyjnej.