Opłata produktowa: z czego wynika i co może się zmienić?

Karton, butelka czy puszka jeszcze niedawno służyły głównie do przechowywania i transportu produktów. Dziś coraz szerzej są wykorzystywane do budowania przewagi marketingowej. Kolorowe i atrakcyjne opakowania przyciągają konsumentów i zachęcają do kupna. Jakie są tego skutki? Na pewno wzrost sprzedaży produktów. Jednak poza korzyściami dla przedsiębiorców należy również wymienić szereg problemów. Lawinowy wzrost odpadów opakowaniowych stał się jednym z większych problemów środowiskowych współczesnego świata. Rozwiązaniem, które miało poprawić tę sytuację, było wprowadzenie przepisów, które zmuszą producentów do ponoszenia odpowiedzialności za odpady. W ten sposób powstały organizacje odzysku opakowań, które są pośrednikiem pomiędzy recyklerami a producentami, zapewniając finansowanie procesu przetwarzania odpadów.

Obowiązek producenta opakowań

Każdy podmiot, który wprowadza na rynek produkty w opakowaniach, musi zapewnić poziom recyklingu tych opakowań, zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy opakowaniowej:

„Wprowadzający produkty w opakowaniach jest obowiązany zapewniać recykling odpadów opakowaniowych takiego samego rodzaju jak odpady opakowaniowe powstałe z tego samego rodzaju opakowań jak opakowania, w których wprowadził produkty do obrotu (…)”.

Jak można spełnić ten obowiązek?

Przedsiębiorca ma kilka możliwości na realizację obowiązku:

1. Samodzielne zapewnienie poziomu recyklingu opakowań

Przedsiębiorca może samodzielnie zorganizować proces recyklingu – w oparciu o wytworzone przez siebie odpady opakowaniowe lub odpady zebrane od innych posiadaczy. Wymaga to uzyskania odpowiednich dokumentów, zgodnie z obowiązującymi poziomami wskazanymi w ustawie.

2. Wniesienie opłaty produktowej

Jeśli firma nie jest w stanie osiągnąć wymaganych poziomów recyklingu, może wywiązać się z obowiązku poprzez zapłatę opłaty produktowej do urzędu marszałkowskiego. Jest to jednak bardzo kosztowne rozwiązanie, traktowane często jako ostateczność.

3. Skorzystanie z pomocy de minimis

Z tej formy mogą skorzystać tylko niektóre podmioty. Ta forma publicznego wsparcia pozwala obniżyć koszty związane z realizacją obowiązku zapewnienia recyklingu.

Komu przysługuje pomoc de minimis? Wprowadzającym, którzy wprowadzili do obrotu produkty w opakowaniach o łącznej masie opakowań nieprzekraczającej 1 tony. Warunkiem uzyskania takiego wsparcia jest złożenie specjalnego wniosku i oświadczenia do urzędu marszałkowskiego do 15 marca danego roku.

4. Przeniesienie obowiązku na organizację odzysku

Najczęściej wybierana forma. Polega na zawarciu umowy z wyspecjalizowaną organizacją odzysku, która w imieniu przedsiębiorcy zrealizuje jego obowiązki w zakresie recyklingu odpadów opakowaniowych. W przypadku wyboru tej opcji istotny jest odpowiedni wybór partnera.

Czym jest opłata produktowa?

Czym jest opłata produktowa?
Opłata produktowa to kara, którą muszą ponieść przedsiębiorcy wprowadzający na rynek produkty w opakowaniach, kiedy nie osiągną wymaganego poziomu recyklingu.

Podstawą prawną tego wymogu jest zasada „zanieczyszczający płaci”:

Art. 7 ust. 1 Prawa ochrony środowiska

„Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia”.

Ile wynosi?

Jej wysokość zależy od rodzaju materiału opakowaniowego (np. tworzywa sztuczne, szkło, papier, aluminium) oraz od masy opakowań.

Przedsiębiorca nie musi jej wnosić, gdy:

• zawarł umowę z organizacją odzysku, która w jego imieniu zrealizowała obowiązki i osiągnęła wymagane poziomy recyklingu,
• wprowadza na rynek puste opakowania – obowiązek dotyczy tylko tych, którzy wprowadzają produkty w opakowaniach.

Podstawę prawną stanowi art. 34 ust. 2 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi:

Jak może wesprzeć organizacja odzysku?

Natłok zadań związanych z prowadzeniem firmy sprawia, że przedsiębiorcy często nie zdają sobie sprawy z pełni obowiązków, które wiążą się z wprowadzaniem opakowań na rynek. Odpowiedzialność za opakowanie nie kończy się na sprzedaży produktu, ale ciąży na przedsiębiorcy przez cały cykl jego życia: od momentu zaprojektowania, przez sprzedaż, aż po zagospodarowanie odpadu.

Organizacja odzysku może w imieniu przedsiębiorcy przejąć realizację obowiązków, które określa ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, czyli:

• osiąganie wymaganych poziomów recyklingu,
• finansowanie kampanii edukacyjnych,
• składanie sprawozdań w systemie BDO.

Przedsiębiorca zachowuje natomiast obowiązki m.in. w zakresie:

• zapewnienia zgodności opakowań z wymogami,
• prowadzenia ewidencji opakowań wprowadzanych do obrotu,
• oznakowania opakowań (zgodnie z rozporządzeniem PPWR). Więcej na ten temat w artykule „Znakowanie opakowań: jakie zmiany nadchodzą?”.

ROP: nowy model odpowiedzialności producenta?

W ostatnich miesiącach wiele mówi się o planowanej reformie przepisów dotyczących Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) w odniesieniu do produktów w opakowaniach. Projektowane zmiany mają na celu przeniesienie większego ciężaru finansowego i organizacyjnego na producentów – czyli tych, którzy wprowadzają produkty w opakowaniach na rynek.

Jednym z kluczowych założeń nowego systemu jest likwidacja opłat kierowanych do organizacji odzysku, które dziś odpowiadają za realizację obowiązków przedsiębiorców. Zamiast tego środki miałyby trafiać bezpośrednio do centralnego operatora systemu – najprawdopodobniej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) – w formie tzw. opłaty opakowaniowej.

Ta propozycja spotkała się z ogromnym sprzeciwem ze strony rynku. I trudno się temu dziwić – oznacza bowiem koniec dotychczasowego, rynkowego modelu organizacji odzysku, który działa w oparciu o konkurencję, relacje z recyklerami i elastyczne dostosowanie do zmieniających się realiów gospodarki odpadami.

Co dalej?

Nowy model ROP wymaga gruntownej dyskusji nie tylko w środowisku administracji publicznej, ale przede wszystkim z udziałem uczestników rynku. To jedyny sposób na wypracowanie rozwiązań, które mogą realnie przyczynić się do zwiększenia poziomu recyklingu, bez obciążania systemu nadmierną biurokracją.